Warto przeczytać...

Dziecko – oczko w głowie, wyczekane, idealne, ale jego zachowania odbiegają w pewnym sensie od normy. To, co mówi albo robi nie do końca przypomina typowe reakcje dzieci w tym wieku. Nietypowe zachowania dzieci zawsze wprawiają rodziców w zakłopotanie i stres, że coś jest nie tak. Nie wiedzą co zrobić i co tak naprawdę dolega dziecku. Poniżej opisujemy jedną z możliwości – czyli zaburzenia integracji sensorycznej (zaburzenia SI).

Integracja sensoryczna, inaczej sensomotoryczna, bazuje na podświadomym współdziałaniu zmysłów człowieka, które umożliwiają funkcjonowanie i wykonywanie codziennych czynności. Według A.J. Ayres „integracja sensoryczna to proces, w którym następuje organizacja dostarczanych do naszego organizmu wrażeń, tak by mogły być wykorzystywane w celowym, zakończonym sukcesem działaniu.” Zaburzenia sensoryczne pojawiają się dość szybko i są związane z układem nerwowym, który niewłaściwie organizuje bodźce zmysłowe. Takie zaburzenia nie mają związku z uszkodzeniem narządów zmysłów, np. krótkowzrocznością. Zaburzenia SI ujawniają się często u dzieci z wrodzonymi wadami układu nerwowego, słabszym układem nerwowym dziedziczonym po rodzicach, a także urodzonych z cesarskiego cięcia lub gdy matka przyjmowała w trakcie ciąży leki. Objawy zaburzenia integracji sensorycznej są dość proste do wykrycia, warto udać się do specjalisty, gdy coś nas niepokoi nas w zachowaniu dziecka. Oczywiście pojedynczy objaw nie świadczy od razu o istnieniu zaburzenia. Pewne zachowania mogą być po prostu reakcją na konkretne sytuacje, na przykład przemęczenie, zirytowanie, głód.

W integracji sensorycznej bierze się pod uwagę zmysły takie jak dotyk, równowaga i propriocepcja. To właśnie na identyfikacji dysfunkcji w tych obszarach diagnozuje się zaburzenia SI.

DOTYK

Dzieci z zaburzeniami integracji sensorycznej nadwrażliwe na dotyk przesadnie reagują ból, nawet ten o niewielkim nasileniu. Długo narzekają nawet na drobne urazy. Nie lubią, jak są niespodziewanie dotykane, są szczególnie łaskotliwe. Często zdarza się, że narzekają na materiał ubrań, np. że jest zbyt szorstki lub drapie ich metka. Nie lubią czesać i myć włosów, unikają zabaw, przez które może się pobrudzić (na przykład lepienie w plastelinie, malowanie palcami, unika niektórych faktur, np. kleju, piasku).
Zaburzenia związane z dotykiem mogą przybrać przeciwległy tor – mowa wtedy o podwrażliwości, kiedy dziecko poszukuje kontaktu i bodźców w sposób agresywny (mocno się przytula, gryzie po ręku, uderza w ludzi, ściany), nie zwraca uwagi na skaleczenia, lubi się brudzić.

RÓWNOWAGA I RUCH (UKŁAD PROPRIOCEPTYWNY)

Podobnie jak w przypadku dotyku objawy dotyczące równowagi i ruchu mogą wskazywać na nadwrażliwość i podwrażliwość.
Nadwrażliwe dziecko unika zabaw i gier ruchowych, ma chorobę lokomocyjną, nie lubi wspinać się i przebywać na wysokości, nie lubi się huśtać, nie lubi, gdy ktoś nim porusza (na przykład próbuje rozhuśtać). Sprawia wrażenie słabego fizycznie dziecka, szybko się męczy.
Podwrażliwe natomiast ma problemy z równowagą, uwielbia huśtać się i kręcić karuzelach, często huśta się na krześle, lubi szybkość i jest ciągle w ruchu. O podwrażliwości mogą świadczyć nawet subtelne sygnały, na przykład podpieranie głowy podczas rysowania lub pisania.

Na jakie jeszcze zmysły i związane z nimi zachowania warto zwrócić uwagę?

SŁUCH

Dziecko zasłania uszy gdy słyszy niektóre dźwięki albo muzykę – jest bardzo wrażliwe na bodźce słuchowe. Nie lubi przebywać w miejscach, gdzie jest głośno – jest zirytowane, pobudzone, zdekoncentrowane. Myli się podczas wykonywania poleceń słownych, potrzebuje powtórzenia. Nie przepada za zabawkami i przedmiotami, które wydają dźwięki.

WZROK

Dziecko jest nadwrażliwe na światło i nie lubi, gdy wokół niego jest zbyt wiele bodźców wzrokowych – mruży oczy, gdy jest słonecznie, preferuje półmrok. Ma problemy z czytaniem i przepisywaniem z tablicy. Nie potrafi skupić wzroku na jednym przedmiocie przez dłuższy czas. W przypadku podwrażliwości – przeciwnie – jest pobudzony, gdy otoczony jest przez wiele bodźców wzrokowych, dąży do nich.

WĘCH

Nadwrażliwość na bodźce węchowe objawia się na przykład częstym zatykaniem nosa, mówieniem, że coś w pobliżu brzydko pachnie. Nadwrażliwe dzieci preferują potrawy o łagodnym smaku, nie lubią intensywnych zapachów, takich jak perfumy, przyprawy, mydło. Mają odruch wymiotny w stosunku do niektórych zapachów.
Podwrażliwe natomiast wąchają rzeczy nawet te nienadające się do spożycia, lubią mocno przyprawione dania, nie potrafią rozróżnić zapachu, ignorują nawet ostre i niezbyt przyjemne zapachy.

SI obejmuje także zaburzenia w zakresie uwagi i zachowania. Są to: nerwowość, nadpobudliwość, impulsywność. Dziecko jest niespokojne, gdy musi pozostać w ciszy lub się skoncentrować, ma zmienny nastrój, szybko się rozprasza, ma problemy ze skupieniem się na jednym zadaniu.

Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci w wieku szkolnym i dorosłych mogą mieć dodatkowe objawy: na przykład słabe wyczucie odległości (stawanie za blisko ludzi, przedmiotów), mylenie kierunków, słaba koordynacja podczas gier sportowych, problemy emocjonalne (obrażanie się, upartość, agresywność), niska samoocena, brak wiary we własne możliwości, problemy z uczeniem się nowych aktywności.

Zaburzenia integracji sensorycznej – czy można je wyleczyć?

Im dziecko starsze (zwłaszcza po 9 roku życia), tym mniejsza ilość objawów powinna uzasadniać skierowanie na odpowiednie badania. Najlepsze efekty terapii integracji sensorycznej są osiągalne zanim dziecko osiągnie 10. rok życia. Najnowsze badania dotyczące plastyczności mózgu zachęcają jednak do podejmowania terapii nawet w wieku dorosłym.

PRAWIDŁOWOWŚCI ROZWOJOWE 3-LATKA

Rozwój społeczny i emocjonalny

Bawi się z innymi dziećmi
Dzieli się z innymi
Jest nastawiony na współpracę
Zawiera przyjaźnie
Słucha i wykonuje polecenia
Lubi słuchać historii na swój temat
Upewnia się, czy jest kochany przez rodziców
Lubi zabawy w dom, rodzinę
Rozróżnia płcie
Potrafi opowiedzieć o problemie
Okazuje miłość bliskim
Boi się ciemności, samotności,
Czasami adoruje jednego z rodziców
Chętnie pomaga w domowych prostych czynnościach
Chętnie się wygłupia, chce rozśmieszać innych
Ma okresy płaczliwości i braku poczucia bezpieczeństwa, pojawiają się pytania typu „ kochasz mnie jeszcze?”

Rozwój fizyczny i motoryczny

Sam myje ząbki
Sam je
Samodzielnie myje ręce
Potrafi nalać napój z butelki, czy dzbanka
Potrafi korzystać z toalety, kontroluje swoje potrzeby fizjologiczne
Potrafi się ubrać i rozebrać (potrzebuje pomocy przy guzikach, zamkach błyskawicznych, itp.)
Wkłada buty
Rysuje kwadraty i koła
Zaczyna się posługiwać się nożyczkami
Chodzi na paluszkach
Skacze na 1 nodze
Przez chwilę stoi na jednej nodze
Bez problemu korzysta z urządzeń na placu zabaw
Sprawnie sobie radzi z omijaniem przeszkód na drodze, nawet kiedy biegnie
Kopie i rzuca piłkę
Jeździ na 3 kołowym rowerku

Rozwój intelektualny

Sprawnie posługuje się mową
Oscyluje pomiędzy światem rzeczywistym i nierzeczywistym
Ma bogatą wyobraźnię. Może tworzyć, np.: niewidocznych przyjaciół
Coraz więcej zapamiętuje
Zaczyna dokonywać wyborów, w oparciu o przewidywanie konsekwencji , a nie o działanie
Uczy się rozwiązywać problemy
Chętnie słucha bajek, opowiadań
Zna kilka wierszyków i piosenek
Potrafi mówić krótkie zdania i prowadzić krótką rozmowę
Czasem się zacina, jąka lub powtarza słowa (zwłaszcza w emocjonujących chwilach)
Większość tego, co mówi jest zrozumiałe
Rozróżnia, że coś jest takie same lub inne
Zna imię swojego przyjaciela
Nazywa podstawowe kolory
Rozróżnia pojęcie teraźniejszości, przyszłości
Układa proste puzzle
Potrafi policzyć 2-3 rzeczy
Potrafi powiedzieć , jak się nazywa i ile ma lat
Obserwuje
W tym wieku fantazja miesza się z rzeczywistością i dziecko ma tendencje do nie rozróżniania tych dwóch obszarów

PRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJOWE 4-LATKA

Rozwój społeczny i emocjonalny

• Bije, kopie, ucieka
• W chwilach złości niszczy przedmioty
• Ma napady złości
• Może używać brzydkich wyrazów i niegrzecznie zwracać się do innych ludzi
• Przeciwstawia się poleceniom
• Przekracza wszelkie granice i łamie umowy
• Fantazjuje, ale nadal nie potrafi oddzielić rzeczywistości od imaginacji
• Zdarza się, że jest zbyt pewny siebie
• Uwielbia prowadzić dyskusje
• Potrafi być opiekuńczy i współczujący
• Bawi się w grupie
• Zaczyna się interesować różnicami płci.

Rozwój fizyczny i motoryczny
• W czasie jedzenia korzysta z widelca i noża (do przysuwania potraw, smarowania pieczywa a nie krojenia)
• Ubiera się i rozbiera przy niewielkiej pomocy z zewnątrz
• Samodzielnie korzysta z toalety
• Myje się, czyści samodzielnie zęby
• Polepsza się sprawność motoryczna, np.: narysowany człowiek ma ręce, nogi i głowę
• Skacze na 1 nodze
• Naśladuje rys. kwadratu
• Wspina się na drabiny
• Świetnie radzi sobie z 3 kołowym, rowerkiem
• Nakłada nakrętki na słoiki, butelki
• Układa puzzle do 10 kawałków
• Ubiera i rozbiera się samodzielnie

Rozwój intelektualny
• Zna około 1500 słów
• Ma jeszcze problem z używaniem zaimków, np.: mamo, czy mogę wyjść z ci państwo?
• Rozróżnia, gdzie jest : przód, tył, na górze , pod spodem
• Potrafi policzyć do czterech
• Może pisać pierwsze litery i np.: swoje imię
• Zaczyna rozumieć następstwo czasów, wie, że kiedy wstanie jest śniadanie , potem II śniadanie, obiad, itp.
• Pyta, co oznaczają różne słowa
• Chętnie słucha długich historii
• Rozumie niektóre przeciwieństwa, np. mały/duży
• Zna kilka kolorów
• Zadaje mnóstwo pytań
• Potrafi się bawić w jedna zabawę 10 -15 min.
• Rozpoznaje ok. 8 kolorów
• Powoli zaczyna rozumieć znaczenia
• Zna piosenki i wierszyki, czasem sam układa piosenki
• Rozróżnia czas
• Pamięta dużo imion, nazw
• Mowa jest zrozumiała
• Lubi się bawić w zabawy tematyczne, np. w sklep, wyścigi samochodowe, teatr

PRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJOWE 5-LATKA

Rozwój społeczny i emocjonalny
• Stabilny emocjonalnie
• Przyjacielski, związany emocjonalnie z mamą
• Chętny do współpracy
• Posłuszny
• Samodzielnie wymyśla zabawy
• Chętnie bawi się z dziećmi
• Bywa nieśmiały
• Lubi się popisywać siłą, zręcznością
• Zaczyna się wstydzić „ nie patrzcie, kiedy się rozbieram”
• Lepiej panuje nad swoim zachowaniem
• Zależy mu na uznaniu dorosłych
• Pokazuje uczucia
• Stara się zrealizować cel, który sobie postawił, np.: zbudowanie wieży z klocków
• Lubi przebywać w domu
• Zadaje pytania na temat śmierci
• Dba o swoich przyjaciół
• Czasem krytykuje lub zawstydza inne dzieci, wytykając im błędy
• Rozumie dowcipy, lubi zabawiać dorosłych
• Chce być pomocny w domu

Rozwój fizyczny i motoryczny
• Może tracić pierwsze mleczaki
• Rozróżnia prawą i lewą stronę
• Pisze parę liter
• Rysuje postać człowieka
• Używa sztućców, kroi nożem
• Jest sprawny fizycznie
• Wiąże buty
• Tworzy rozbudowane budowle z klocków
• Potrafi się umyć, ubrać, zjeść, skorzystać z toalety samodzielnie
• Jeździ na 4 kołowym rowerze, czasem na 2 kołowym
• Umie wycinać nożyczkami po zaznaczonej linii
• Skacze na skakance
• Próbuje wykonywać skomplikowane ćwiczenia gimnastyczne, np. stawać na głowie
• Koloruje obrazki nie wychodząc za linię
• Skacze na jednej lub drugiej nodze naprzemiennie

Rozwój intelektualny
• Jego mowa jest płynna i poprawna
• Lubi argumentować używając słów: ponieważ; dlatego, że
• Zna dużo wyrazów
• Może czytać pojedyncze litery lub słowa
• Tworzy zdania złożone z 6-8 wyrazów
• Rozpoznaje podstawowe kolory
• Zapamiętuje adresy i numery telefonów
• Liczy do 10
• Rozumie znaczenie przeciwieństw i podobieństw
• Rozumie znaczenia następstwa czasu , np. dziś , jutro, rano, wieczorem
• Odróżnia fantazję od rzeczywistości
• Zapamiętuje opowiadane historie i chce żeby je kontynuować
• Tworzy własne opowiadania
• Umie pogrupować przedmioty, np. wg wielkości
• Jego zabawy są coraz bardziej rozbudowane
• Potrafi napisać cyfry od 1 -5
• Potrafi napisać swoje imię

PRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJOWE 6-LATKA

Rozwój społeczny i emocjonalny

Podlega gwałtownym emocjom od entuzjazmu do agresji
Chce być najlepszy, najszybszy, najsilniejszy, najmądrzejszy, ..naj..naj..
W dobrym nastroju jest entuzjastyczny i pomocny
Czasem oszukuje
Jest bardzo czuły na krytykę
Ma problem z przyznaniem się do winy
Może mieć kłopot z współdziałaniem z rówieśnikami ze względu na potrzebę rywalizacji i zwyciężania
Przyjaźni się głownie z osobami tej samej płci
Ma najlepszego przyjaciela
Ma trudność z zauważaniem potrzeb innych
W tym wieku kontakty z mama bywają trudne
Boi sie samotności, ciemności, duchów, burzy, ognia, itp.

Rozwój fizyczny i motoryczny

Hałaśliwy
Żywiołowy
Pełen energii
Sprawny fizycznie
Lubi zabawy ruchowe, ale może się szybko męczyć
Nie boi się ryzyka, kompletnie nie myśli o niebezpieczeństwie
Ma czasem problemy z koordynacja ruchową (okres wzrostu)
Bardzo go interesuje temat wypadających mleczaków- powód do dumy
Dobrze rysuje i maluje, może mieć trudności z pisaniem
Biega, skacze, wspina się,
Jeździ na 2 kołowym rowerze
Może jeździć na łyżwach, nartach, rolkach
Rysuje koło , kwadrat, prostokąt, romb

Rozwój intelektualny

Dobrze zapamiętuje wierszyki, piosenki
Używa ok. 4 tys.słów
Rozpoznaje i zapamiętuje dźwięki
Rozróżnia prawą i lewą stronę
Układa puzzle
Podejmuje samodzielnie decyzje
Rozumie pojęcie czasu, przestrzeni, koloru, liczb,
Rozumie, ze rzecz widziana z daleka wydaje się mniejsza niż jest w rzeczywistości
Rozumie różnicę pomiędzy czymś przypadkowym a zamierzonym
Zna dni tygodnia, nazwy miesięcy, pory roku
Potrafi się skupić na ok. 15 min.
Nie ma rozdzielności uwagi
Bawi się w zabawy z podziałem na role
Interesuje się przyrodą i jej zjawiskami
Swobodnie prowadzi rozmowy
Próbuje uzasadniać swoje decyzje

PRAWIDŁOWOŚCI ROZWOJOWE 7-LATKA

Rozwój społeczny i emocjonalny

·    Staje się skryty, nie ulega tak bardzo emocjom
·    Unika hałasu, rywalizacji, zamieszania, a czasem wręcz wydaje się, że unika ludzi
·    Jest bardzo przywiązany do swojego miejsca i znajdujących się w nim rzeczy
·    Jest stale czymś zajęty
·    Szybko się uczy i zaskakuje swoimi możliwościami, choć bywają dni, gdy nic mu nie wychodzi
·    Jest posłuszny, ale niechętny – „nie słyszy” poleceń
·    Skupiony na swoich myślach zapomina, co miał zrobić (zastyga z jedną skarpetką na nodze, a drugą w ręku)
·    Często jest nieobecny duchem
·    Ma okresy ożywienia, ale przeważnie jest smutny i narzekający
·    Skarży się, że nikt go nie lubi i wszyscy mu robią na złość
·    Użala się nad sobą
·    Ma dużo pretensji do rodziców: o to, że pytają (czepiają się), o to, że nie pytają (już im na mnie nie zależy)
·    Wiele dzieci fantazjuje na temat adopcji, porwania ich: są przekonane, że ich rodzice nie są tymi prawdziwymi
·    Oprócz dotychczasowych lęków (przed ciemnością, złodziejem, wojną), dziecko zaczyna mieć obawy racjonalne: boi się spóźnienia, złych ocen, cudzej niechęci
·    Dziecko, które rozładowywało napięcia ssąc kciuk czy obgryzając paznokcie, próbuje z tym walczyć

Rozwój fizyczny i motoryczny

·    Zasypia bez trudności, ale mogą się pojawiać lęki nocne (np. dotyczące niebezpieczeństw zagrażających rodzicom)
·    Może jeść mniej niż wcześniej
·    Przy jedzeniu guzdrze się, zamyśla
·    Może się stale domagać tylko jednej potrawy
·    Nadal ma ogromną potrzebę ruchu
·    Dużo biega, skacze, wspina się
·    Wykonuje dużo ruchów niepotrzebnych i zamaszystych
·    Ma trudności z wykonywaniem precyzyjnych ruchów (duże mięśnie rosną szybciej niż małe), ale stopniowo ich koordynacja poprawia się
·    Dziecko może się skarżyć na bóle głowy (pojawiające się przy przemęczeniu)
·    Skarży się na bóle mięśni, szczególnie nóg

Rozwój intelektualny

·    To czas, kiedy może się rozwinąć pasja czytelnicza, bo czytanie siedmiolatków fascynuje, najmilej widziane są opowieści o bohaterach pokonujących wszelkie przeciwności losu
·    Potrafi posługiwać się zabawkami wymagającymi dużej precyzji ruchów
·    Chętnie buduje ze skomplikowanych zestawów klocków
·    Potrafi malować cieńszym pędzlem, sprawnie rysuje (przedkłada ołówek nad kredki świecowe)
·    Chętnie eksperymentuje
·    Dużo od siebie wymaga i nie zawsze sobie z tym radzi
·    Rozpoznaje litery, łączy je w sylaby i wyrazy
·    Czyta krótkie wyrazy i zdania,
·    Układa wyrazy z rozsypanki literowej i zdania z rozsypanki wyrazowej
·    Liczy do 10 (a często potrafi więcej)
·    Porządkuje przedmioty przedmioty według jakiejś cechy, dzieli je na podgrupy
·    Porównuje przedmioty i zbiory przedmiotów (większe, mniejsze, tyle samo)
·    Zna relacje przestrzenne (niżej, wyżej, w lewo w prawo, obok, z tyłu)
·    Rozpoznaje proste figury geometryczne